အာဖရိကေရာက္ ဗုဒၵသာသနာ

မိတ္ေဆြတေယာက္က ဒါ၀င္၏သီအိုရီလာ လူျဖစ္ပံုအဆင့္ဆင့္အရ အာဖရိကႏြယ္ဖြါး (က်ေနာ္တို႕အေခၚ ကပ္ပလီ)တို႕သည္ လူသားစင္စစ္ အဆင့္သို႔ေရာက္ရန္ တဆင့္လိုေသးသည္ဟုအခိုင္အမာဆိုေလသည္။

သက္ေသျပခ်က္မွာ ကပ္ပလီေခါင္း၌ ေဗြမရွိဟူ၏။ ကမၻာ့အားကစား မ်ိဳးစံုတြင္  သူတို႕ ထူးခြ်န္ၾက ပါေသာ္လည္း ေရကူးခ်ံပီယံ ဟူ၍မူကားမရွိ။ ဤကား ဒုတိယသက္ေသျပခ်က္။

 မည္သို႕ဆိုေစကာမူ အာဖရိကသည္ စိတ္၀င္စားဘြယ္မ်ားစြာရွိေသာေဒသျဖစ္သည္။

အာဖရိက သည္ ကမၻာပၚတြင္ အာရွတိုက္ ျပီးလွ်င္ ဒုတိယေျမာက္ အျကီးဆံုးနွင့္ ဒုတိယေျမာက္ လူဦးေရအမ်ားဆံုး တိုက္ျကီးျဖစ္သည္။ ကြ်န္းမ်ားကိုပါ ထည့္တြက္လွ်င္ အက်ယ္အဝန္း အားျဖင့္ ၃၀.၂ သန္း စတုရန္းကီလိုမီတာ (စတုရန္းမိုင္ ၁၁.၇ သန္း) မွ် က်ယ္ဝန္းျပီး ကမၻာ့မ်က္နွာျပင္ စုစုေပါင္း၏ ၆ ရာခိုင္နႈန္းနွင့္ ကမၻာ့ကုန္းေျမ စုစုေပါင္း၏ ၂၀.၄ ရာခိုင္နႈန္းကို ေနရာယူထားသည္။ ၂၀၀၉ ခုနွစ္ စာရင္းအရ နယ္ေျမေပါင္း ၆၁ ခုတြင္ လူဦးေရ ၁ ဘီလီယံမွ် ရိွျပီး ကမၻာ့လူဦးေရ စုစုေပါင္း၏ ၁၄.၇၂ ရာခိုင္နႈန္းမွ် ရိွသည္။

အာဖရိကတိုက္ကို မနုဿဗေဒပညာရွင္ (paleoanthropologist) မ်ားကလူသားတို့ အစျပဳရာ ေဒသအျဖစ္ မွတ္ယူၾကသည္။ လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္ေပါင္း ၇ သန္းခန့္က လူဝံျကီးမ်ား နွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ အေထာက္အထားကို အာဖရိကတြင္ ေတြ့ရိွရျပီး လြန္ခဲ့ေသာ နွစ္ေပါင္း ၂ သိန္းေက်ာ္က ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ အေစာဆံုး လူသား၏ အေထာက္အထားကို အီသီယိုးပီးယား နိုင္ငံ ေနရာတြင္ ေတြ႕ရိွရသည္။

 ၁၅ ရာစု မွ ၁၉ ရာစု အထိ နွစ္ ၅၀၀ အတြင္း ကြ်န္ကုန္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမွာ ခန့္မွန္းေျခ ကြ်န္ေပါင္း ၇ သန္း မွ ၁၂ သန္ အထိကို အေမရိကားသို့ တင္ပို့ခဲ့သည္။

၁၉ ရာစုေနွာင္းပိုင္းတြင္ ဥေရာပရိွ ကိုလိုနီနယ္ခဲ့်နိုင္ငံျကီးမ်ားက အာဖရိက တဝွမ္းတြင္ရိွေသာ နယ္ေျမမ်ားကို အျပိုင္အဆိုင္ နယ္ခဲ့်ျကျပီး တိုက္ျကီး၏ ေနရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ေျခကုပ္ယူျကကာ ကိုလိုနီနယ္ေျမ အမ်ားအျပားကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ျကသည္။

ယေန့ေခတ္တြင္ အာဖရိ၌ အခု်ပ္အျခာအာဏာပိုင္ နိုင္ငံေပါင္း ၅၄ နိုင္ငံ ပါဝင္သည္။ အမ်ားစုမွာ ဥေရာပကိုလိုနီ နယ္ေျမမ်ား ခဲြေဝစဉ္အခါက ေရးဆဲြထားခဲ့ေသာ နယ္နိမိတ္မ်ဉ္းမ်ား အတြင္းတြင္ တည္ရိွေနဆဲပင္ ျဖစ္သည္။ ကိုလိုနီစနစ္ လြန္ေျမာက္ျပီးသည့္ ေနာက္တြင္ အာဖရိကနိုင္ငံမ်ားသည္ မတည္ျငိမ္မႈ၊ အက်င့္ပ်က္ခ်စားမႈ၊ အျကမ္းဖက္မႈ၊ အာဏာရွင္စနစ္ မ်ားနွင့္ အျမဲမျကာခဏ ဆိုသလို ျကံုေတြ့ေနရသည္။ အာဖရိကနိုင္ငံ အမ်ားစုမွာ သမတနိုင္ငံမ်ား ျဖစ္ျကျပီး သမတစနစ္တစ္မို်းမို်းျဖင့္ အုပ္ခု်ပ္ျကသည္။ သို့ေသာ္လည္း နိုင္ငံအနည္းငယ္သာလွ်င္ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရမ်ားကို တည္တံ့ေအာင္ ထိန္းသိမ္းထားနိုင္ျကျပီး အမ်ားစုမွာ အာဏာသိမ္းမႈမ်ားျဖင့္ ဆက္တိုက္ ျကံုေတြ့ေနရျပီး စစ္အာဏာရွင္မ်ား ေပၚထြက္ေနျကသည္။

 မတည္ျငိမ္မႈမ်ား အျကီးအက်ယ္ ျဖစ္ပြားရျခင္း၏ အေျကာင္းမွာ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ လူမို်းစု အခ်င္းခ်င္း မ်က္နွာလိုက္ျခင္း နွင့္ နိုင္ငံေရး ဆိုင္ရာ အက်င့္ပ်က္ ခ်စားမႈမ်ားေျကာင့္ ျဖစ္သည္။ နိုင္ငံေရး အရ အသာစီး ရေစရန္အတြက္ ေခါင္းေဆာင္အမ်ားစုမွာ လူမို်းေရဆိုင္ရာ ပဋိပကၡ မ်ားကို မီးထိုးေပးျခင္း ဖန္တီးေပးျခင္းတို့ကို ျပုလုပ္ေလ့ ရိွျကသည္။ အာဖရိက နိုင္ငံ အမ်ားစုတြင္ စစ္တပ္ကသာလွ်င္ အာဏာကို သက္ေရာက္ေအာင္ အုပ္ခု်ပ္နိုင္ေသာ အဖဲြ့အျဖစ္ ျမင္ျကျပီး ၁၉၇၀ ခုနွစ္မ်ား နွင့္ ၁၉၈၀ ခုနွစ္မ်ားတြင္ စစ္တပ္မ်ားက နိုင္ငံ အမ်ားအျပားကို အုပ္ခု်ပ္ခဲ့ျကသည္။ ၁၉၆၀ ခုနွစ္မ်ား အေစာပိုင္းမွ ၁၉၈၀ ခုနွစ္မ်ား အတြင္းတြင္ အာဖရိက၌ အာဏာသိမ္းမႈ အခါ ၇၀ နွင့္ သမ0x081မတအား လုပ္ျကံသတ္ျဖတ္မႈ ၁၃ ျကိမ္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ နယ္စပ္နွင့္ နယ္နိမိတ္ အျငင္းပြားမႈမွာလည္း အျမဲလိုလို ျဖစ္ပြားေလ့ ရိွျပီး ဥေရာပနိုင္ငံမ်ားက ေရးဆဲြခဲ့ေသာ နယ္နိမိတ္မ်ားကို နိုင္ငံမ်ား အတြင္းတြင္ လက္နက္ကိုင္ တိုက္ပဲြမ်ားျဖင့္ ေျဖရွင္းေလ့ ရိွျကသည္။

 ယခုႏွစ္ပိုင္းမ်ားအတြင္း တထူးတျခား ေျပာစရာတခုရွိလာသည္မွာGreat Lakes ေဒသရွိ အန္ဂိုလာ၊ နမ္မီးဘီးယား၊ ကြန္ဂို၊ ေတာင္ဆူဒန္၊ ရဝမ္ဒါ၊ တန္ဇန္နီးယား၊ ကင္ညာ၊ ဇန္ဘီယာ၊ ယူဂႏၶာ၊ ဘူရန္ဒီႏွင့္ ကြန္ဂို ဒီမို ကရက္တစ္ သမၼတ ႏိုင္ငံတို႔တြင္ ဗုဒၵသာသနာထြန္းကားလာျခင္းျဖစ္သည္။